Hoa đu đủ đực – một nguyên liệu được thu hái từ cây đu đủ giống đực, không chỉ được sử dụng trong chế biến món ăn mà còn có công dụng trong điều trị ho, viêm họng, sỏi thận, tiểu đường và hỗ trợ điều trị ung thư. Chúng ta sẽ cùng khám phá các thông tin về công dụng, cách sử dụng, và đối tượng sử dụng dược liệu dân gian này dưới sự tư vấn của TS.BS Nguyễn Thị Vân Anh – Cố vấn chuyên môn Trung tâm Thuốc Dân Tộc, Viện trưởng Viện Nghiên cứu & Phát triển Y dược cổ truyền dân tộc.
Mô tả về cây đu đủ đực
Theo tạp chí đông y, đu đủ là một loại cây ăn trái phổ biến ở Việt Nam, còn được gọi với các tên khác nhau như Cà lào, phan qua thụ… Tên khoa học của cây là Carica papaya L và thuộc họ Đu Đủ (Caricaceae). Cây này được phân loại vào nhóm cây đa tính vì nó có cả cây đực, cây cái và cả cây lưỡng tính. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về cây đu đủ đực.
1. Đặc điểm thực vật
Cây đu đủ đực có dạng thân thảo, cao khoảng 3 – 10m và thân cây có vỏ xù xì. Thường chỉ có một ngọn duy nhất và chỉ phân nhánh khi ngọn bị gãy.
Lá mọc tập trung ở ngọn, trực tiếp đâm ra từ thân cây. Các lá mọc sát nhau, có cuống dài, hình ống, bên trong rỗng. Lá có màu xanh và chia làm nhiều phiến, mỗi phiến lại được tạo thành từ 8 – 9 thùy sâu. Mép lá có hình dạng giống như bị xẻ rách.
Rễ cọc của cây được cắm sâu vào lòng đất.
Hoa đu đủ đực nhỏ mọc quanh năm thành cụm, màu trắng và có 5 cánh. Một số hoa có màu xanh nhạt xen lẫn vàng. Hoa có mùi thơm và vị khá đắng.
2. Khu vực phân bố
Cây đu đủ được biết đến ban đầu ở Mexico, sau đó lan tỏa sang các nước Trung Mỹ, Nam Mỹ, Châu Á và Châu Phi. Hiện nay, cây này được trồng phổ biến ở các nước có khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, Ấn Độ và Philippines.
Ở Việt Nam, cây đu đủ giống đực thường được tìm thấy nhiều ở các tỉnh thành miền núi phía Bắc như Sơn La, Lạng Sơn, Yên Bái…
3. Bộ phận dùng và cách bào chế dược liệu
Cả lá và hoa đu đủ đực đều có thể được sử dụng làm thuốc. Trong đó, hoa được sử dụng phổ biến nhất. Hoa đu đủ đực có thể thu hái quanh năm, nhưng thời gian tốt nhất là từ tháng 5 đến tháng 10. Hoa mới nở sẽ được thu hái vào buổi sáng sớm khi còn đọng sương mai.
Bông đu đủ đực được phơi khô trong bóng râm để giữ được dược tính tốt nhất. Để sử dụng, hoa đu đủ đực cần được rửa sạch nhiều lần để loại bỏ đất cát và bụi bẩn. Nếu muốn lưu trữ và bảo quản lâu dài, hoa có thể được phơi hoặc sấy khô. Hoa đu đủ thường được phơi dưới bóng râm hoặc nơi mát mẻ có gió, không nên phơi dưới ánh nắng. Trong điều kiện khô ráo, gió thổi nhiều và không mưa, sau 3 – 4 ngày bông đu đủ đực sẽ khô hoàn toàn.
Cần phân biệt rõ giữa hoa đu đủ đực và hoa đu đủ cái khi sử dụng để đảm bảo hiệu quả như mong muốn. Đặc biệt, sau khi sấy khô, rất khó phân biệt giữa hoa đu đủ đực và hoa đu đủ cái.
Lưu ý, trên thị trường hiện nay có nhiều đơn vị lợi dụng để trộn hoa đu đủ cái vào hoa đu đủ đực, tẩm màu và sử dụng hóa chất gây hại trong quá trình phơi khô. Vì vậy, bạn cần chọn mua hoa đu đủ đực tại các địa chỉ uy tín để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho sức khỏe, tránh tiền mất tật mang.
Công dụng của hoa đu đủ đực
Theo nghiên cứu, hoa đu đủ đực có vị đắng, tính bình, không độc, và có tác dụng chống viêm, tiêu sưng, giảm đau, làm giãn nở các cơ, kích thích tiểu tiện.
Hoa đu đủ đực cũng chứa nhiều vitamin như A, B1, C, carbohydrate, protein, tannin, chất chống oxy hóa, và khoáng chất.
Hoa đu đủ đực có nhiều tác dụng cho sức khoẻ như:
-
Đối với hệ tiêu hóa: men papain trong hoa đu đủ có khả năng cải thiện quá trình tiêu hóa, kích thích co bóp ruột, ngăn ngừa táo bón, tránh tình trạng ăn không tiêu và sản xuất quá nhiều khí hơi trong bụng. Các thành phần folate, vitamin A, C, E còn bảo vệ niêm mạc đường ruột, chống viêm loét dạ dày, tăng cường chuyển hóa và trao đổi chất.
-
Trên hệ miễn dịch: Hoa đu đủ đực giúp tăng cường sức đề kháng và nâng cao hoạt động của hệ miễn dịch.
-
Tác dụng đối với hệ tim mạch, tuần hoàn: Các hoạt chất beta-carotene, folate và chất chống oxy hóa giúp bảo vệ các mạch máu, giảm cholesterol xấu trong máu, ổn định huyết áp, ngăn ngừa đau tim, đột quỵ và chống lại sự hình thành của các cặn bám và huyết khối trong mạch máu.
-
Đối với hệ hô hấp: Hoa đu đủ đực giàu vitamin C và beta-carotene, giúp kháng khuẩn, làm giảm viêm tự nhiên, ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ho, viêm họng, khàn tiếng, đau rát cổ họng.
-
Ngăn ngừa ung thư: Có nhiều nghiên cứu của Mỹ và Úc chứng minh tác dụng của hoa đu đủ đực trong phòng ngừa ung thư. Hoạt chất Lycopene và Carotenoids giúp ngăn chặn sự phát triển của khối u và làm chậm quá trình di căn. Hoa đu đủ đực được khuyến nghị sử dụng cho người mắc các loại ung thư như ung thư vú, ung thư ruột kết, ung thư phổi và ung thư tuyến tiền liệt.
-
Công dụng của hoa đu đủ đực trên bệnh nhân bị tiểu đường: Các hoạt chất trong hoa đu đủ đực giúp bệnh nhân tiểu đường kiểm soát tốt mức đường huyết trong cơ thể nhờ tăng sản xuất insulin.
-
Đối với người bị béo phì: Hoa đu đủ đực giàu chất xơ, vitamin A, B, C và khoáng chất, giúp tăng khả năng chuyển hóa chất béo tại gan, ngăn ngừa tích trữ mỡ dư thừa ở bụng, đùi, và bắp tay.
Lưu ý, không tự ý sử dụng hoa đu đủ đực để chữa bệnh mà chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc người có chuyên môn. Phụ nữ có thai, trẻ em dưới 1 tuổi và những người có cơ địa nhạy cảm không nên sử dụng. Ngoài ra, cần chú ý đến liều lượng và thời gian sử dụng. Sử dụng quá ít hoặc sai cách sẽ không mang lại hiệu quả, trong khi sử dụng liều lượng lớn và thường xuyên có thể gây phản ứng phụ như dị ứng, ngứa ngáy, buồn nôn, hoa mắt…
Cách sử dụng hoa đu đủ đực
Bạn có thể sử dụng hoa đu đủ đực dưới dạng tươi hoặc khô. Đối với hoa đu đủ đực khô, cần rang trước khi sử dụng để giữ được trọn vẹn dược tính. Hoa đu đủ đực có thể được chế biến thành món ăn, trà, ngâm mật ong, đường phèn hoặc sắc uống.
1. Cách pha trà hoa đu đủ đực
Chuẩn bị: 10 – 15g hoa đu đủ đực tươi (hoặc 20 – 30g hoa khô).
Cách thực hiện: Rửa sạch hoa đu đủ, cho vào ấm pha trà chuyên dụng. Rót khoảng 300ml nước vào ấm. Để khoảng 15 phút rồi rót uống từ từ. Trà hoa đu đủ đực giúp cải thiện sức khỏe và ngăn ngừa bệnh tật.
2. Các món ăn bài thuốc chế biến từ hoa đu đủ
-
Bông đu đủ đực xào chay:
Chuẩn bị: 100g hoa đu đủ đực, 3 – 4 lá đu đủ bánh tẻ, quả cà dại, hành tăm.
Cách chế biến: Rửa sạch các nguyên liệu, cắt cà dại và lá đu đủ thành miếng nhỏ. Phi hành tăm với dầu ăn cho thơm rồi cho tất cả vào xào nhanh, nêm gia vị cho vừa miệng. Dùng kèm trong bữa cơm như một món rau. -
Món hoa đu đủ xào tỏi:
Chuẩn bị: 200 – 300g hoa đu đủ đực tươi, tỏi và các gia vị thông dụng.
Cách chế biến: Rửa và ngâm hoa đu đủ với nước muối pha loãng để làm sạch, vớt ra để ráo nước. Luộc hoa qua nước sôi để giảm độ đắng của hoa. Sau đó, vắt bớt nước, nghiền nhuyễn hoa và ướp chút gia vị, hạt tiêu trong khoảng 5 phút để hoa thấm gia vị. Tiếp theo, phi tỏi với dầu ăn cho thơm, sau đó cho hoa đu đủ đã luộc vào xào nhanh, đảo đều và tắt bếp.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ hoa đu đủ đực
Bông đu đủ được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc sau:
-
Chữa ho nhiều, ho kéo dài trong các trường hợp bị viêm họng:
Thành phần: Rẻ quạt, củ lan tiên (mạch môn đông), tần dày lá mỗi vị 10g, bông đu đủ đực 15g.
Cách sử dụng: Rửa sạch tất cả với nước muối pha loãng. Bỏ vào bát với 1 ít đường phèn đem hấp trong khoảng 20 phút. Lấy chén thuốc ra, nghiền nhuyễn. Chia ra và ngậm rồi nuốt 3 lần mỗi ngày. -
Hỗ trợ điều trị bệnh ung thư:
Thành phần: Bông đu đủ đực tươi 100g.
Cách sử dụng: Rửa sạch, phơi khô hoa đu đủ đực như hướng dẫn trên, sau đó rang vàng rồi giã nhuyễn. Cho dược liệu vào ấm với 1 lít nước. Sắc kỹ đến khi nước trong ấm cạn còn 3 bát. Uống thuốc sắc chia làm 3 lần, dùng sau bữa ăn sáng, trưa và tối. -
Bài thuốc điều trị bệnh sỏi thận:
Thành phần: 15g hoa đu đủ đực khô.
Cách sử dụng: Sắc hoa đu đủ đực khô với 5 bát nước cho cạn còn 2 bát. Chia làm 2 lần uống sau khi ăn. Dùng trong 10 ngày liên tục để làm tan viên sỏi và đào thải qua đường tiểu. -
Điều trị bệnh viêm loét dạ dày:
Thành phần: Rượu trắng 40 độ (200ml), hoa đu đủ đực (100g).
Cách sử dụng: Phơi khô hoa đu đủ, rang và giã nhuyễn để nguội. Cho vào bình ngâm cùng với rượu đã chuẩn bị, để khoảng 30 ngày sau đó sử dụng. Uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 10 – 15ml. -
Hoa đu đủ đực hấp mật ong/đường phèn giảm đường huyết, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường:
Thành phần: Hoa đu đủ đực tươi 10 – 20g (nên chọn những bông mới chớm nở để làm thuốc), 3 muỗng mật ong hoặc đường phèn.
Cách sử dụng: Trộn chung hoa đu đủ đực với mật ong hoặc đường phèn. Hấp cách thủy cho đến khi hoa chín mềm và hấp thụ mật ong đều. Bỏ ra, giã nhuyễn hoa đu đủ. Chia thành 2 – 3 lần ăn mỗi ngày. -
Điều trị bệnh đau niệu đạo, bệnh tiểu rắt:
Thành phần: Bông đu đủ đực và hắc đại đậu mỗi vị 40g, lá bạc thau 60g, diêm tiêu 4g.
Cách sử dụng: Sắc thuốc chia làm 3 lần uống trong ngày khi đói bụng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương – Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
Trang Facebook
Kênh Youtube
