Lá Cách không chỉ là một loại rau thơm ngon dùng để chế biến các món ăn xào hay ăn sống, mà còn là một vị thuốc quan trọng trong việc bảo vệ gan, thanh nhiệt, chữa lỵ và hạ huyết áp. Người Việt thường xuyên sử dụng lá này trong chế độ ăn hàng ngày. Cùng tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về các tác dụng của lá Cách.
Lá Cách là gì?
Lá Cách là lá của cây Cách hay Vọng cách, có tên khoa học là Premna corymbosa (Barm.f.), thuộc họ cỏ roi ngựa Verbenaceae. Cây có kích thước nhỏ, cao khoảng 2-3m, thường mọc leo và có gai. Lá có hình trái xoan hay bầu dục, rộng từ 12cm đến 16cm. Hoa nhỏ, màu trắng lục xam, họp thành ngù ở ngọn cây. Quả hạch có hình trứng và màu đen. Cây cách thường mọc hoang dại ở nơi rậm rạp, trên các liếp vườn, và cũng được trồng để lấy lá non làm rau ăn và làm thuốc.
Thu hái
Lá cách thường có thể thu hái quanh năm, và có thể sử dụng cả rễ và vỏ thân của cây nếu cần.
Sơ chế
Lá cách sau khi thu hái về cần được rửa sạch, phơi hoặc sấy khô hoặc sao vàng để dùng. Lá có mùi thơm dễ chịu nên thường được sử dụng dưới dạng ăn sống, gói bánh xèo hay bánh khọt chung với các loại rau tươi sống khác. Lá cũng thường được sử dụng để xào nấu các loại thịt như thịt rắn hay thịt chuột đồng, hoặc để um lươn. Việc thái nhỏ lá và cho vào nồi xào hay nồi um khi các loại thịt đã gần chín rồi sẽ giúp lá mềm hơn.
Lá cách vừa là món rau vừa là vị thuốc nhiều tác dụng
Tác dụng của Lá cách
Lá cách không chỉ có tác dụng trong ẩm thực mà còn có nhiều tác dụng khác trên sức khỏe. Dưới đây là một số tác dụng quan trọng của lá cách:
Kháng viêm
Lá cách có khả năng ức chế phù nề và giảm tình trạng viêm nhiễm. Nghiên cứu cho thấy rằng lá cách có thể ức chế sự hình thành phù nề trong các mô hình cấp tính. Ngoài ra, lá cách cũng có thể giảm sự hình thành u hạt ở mô hình mãn tính.
Bảo vệ gan
Chiết xuất ethanol từ lá cách có tác dụng như silymarin, một chất giúp tái tạo tế bào gan và bảo vệ gan khỏi các thương tổn như rượu và thuốc độc gan.
Hạ huyết áp
Lá cách có tính trợ tỳ can, giúp chủ trị các chứng tăng huyết áp do can hỏa vượng hay can dương vượng. Lá cách cũng giúp cải thiện tình trạng ngủ, giảm căng thẳng tinh thần, và hạ áp huyết.
Theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, lá cách có vị ngọt, tính mát, và có tác dụng trợ tỳ can, làm mát gan, sáng mắt, tiêu độc, và lợi tiểu. Lá cách cũng được sử dụng để chữa lỵ, thông tiểu tiện, và giúp tiêu hóa.
Bài thuốc kinh nghiệm từ Lá cách
Dưới đây là một số bài thuốc kinh nghiệm sử dụng lá cách:
Tả lỵ
Dùng nước lá cách tươi hoặc nước lá cách khô sắc uống. Thêm nước sôi để nguội, khuấy đều, và thêm chút đường để dễ uống. Liều lượng hàng ngày là 30-40ml cho người lớn và nửa liều cho trẻ nhỏ.
Rối loạn kinh nguyệt
Dùng lá cách sắc uống trong thời gian kinh nguyệt để khắc phục tình trạng tắc kinh hay kinh chậm ra do các bệnh lý khí huyết ứ trệ.
Giải độc bia rượu
Lá cách có tác dụng giải độc bia rượu theo kinh nghiệm dân gian, đặc biệt là lá cách non hoặc lá cách luộc xào.
Gan nhiễm mỡ, ăn kém, đầy bụng
Dùng lá cách, lá dành dành hoặc chi tử, gia trần bì, đậu đen, cỏ mần trầu, nhân trần, và râu ngô để nấu nước. Uống nước này khi ấm, trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Đối với bệnh cấp tính, dùng trong 20 ngày, và đối với bệnh mạn tính, dùng trong 1-3 tháng để hạn chế tái phát. Kiêng kị thịt chó, chuối tiêu, trứng, mỡ, và đường trắng khi sử dụng bài thuốc này.
Bướu giáp ác tính Basedow
Sử dụng tổ hợp cây lá lưỡi rắn, ô rô nước, dừa cạn, đu đủ, cây cối xay, cây ngũ gia bì chân chim, ké hoa đào, cúc áo hoa vàng, cây bòng bong, và cây vọng cách, theo tờ tạp chí Cây thuốc quý số 245 (3/2014). Tổ hợp cây này có thể giúp giảm bướu.
Sỏi thận, thông tiểu
Dùng lá cách nấu nước uống giúp tống sỏi ra ngoài. Tuy nhiên, tác dụng thực sự của nước lá cách còn phụ thuộc vào từng loại sỏi và vị trí của chúng trong thận.
Tắc tia sữa
Dùng lá cách kết hợp với bồ công anh để đắp bã bên ngoài, và uống nước lá cách để giúp giải quyết tình trạng tắc tia sữa.
Nhức mỏi người
Lá cách có tính hành khí hoạt huyết, giúp tăng lưu thông trong cơ thể. Việc kết hợp tập vận động và uống nước sắc lá cách sẽ giúp những người mệt mỏi, già yếu và trì trệ cải thiện tình trạng sức khỏe. Lá cách cũng có thể được sử dụng để nấu canh với thịt heo và hoàng kỳ.
Thanh nhiệt
Lá cách thích hợp để kèm theo trong những món ăn tính nhiệt như thịt bò ướp tỏi nướng để làm mát và giải nhiệt.
Tiêu độc
Lá cách giúp làm giảm tác dụng phụ của thịt bò khi gây dị ứng.
Lưu ý khi dùng Lá cách
- Thành phần premnin và ganiarin trong cây cách có tính độc, vì vậy hạn chế lạm dụng để tránh tăng cường cường giao cảm và tăng huyết áp.
Lá cách không chỉ là một loại rau thông thường mà còn là một vị thuốc quan trọng với nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, do lá cách có độc tính nên cần hạn chế sử dụng quá nhiều. Nếu sử dụng các bài thuốc kinh nghiệm, hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ để tránh tác dụng phụ không mong muốn. Hy vọng bài viết trên đây mang lại thông tin hữu ích cho bạn đọc.
Đọc thêm: Cá Tầm Giống
